حسین پاینده

رمان‌نویس مدرن که خود شاهد دهشت‌ها و محنت‌های ناشی از خِرَدگراییِ محض و فروپاشیدن مبانی انسانیت در چند دهه‌ی اول قرن بیستم بوده است، می‌کوشد رمانی بیافریند که در عین شباهت به دنیایی که می‌شناسیم، همزمان دنیای کمال‌مطلوب دیگری را نیز از طریق نمادپردازی و لایه‌های چندگانه‌ی معنا به ذهن خواننده القا کند. این کار، در واقع کوششی است در جهت آفرینش واقعیتی نو. به سخن دیگر، وی بر خلاف اسلاف خود، صرفاً در پی بازنمایی واقعیت (محاکات) نیست، نه فقط به سبب این‌که واقعیتِ زندگی در عصر جدید جذابیتی برای او ندارد، بلکه همچنین به این دلیل که وی اساساً منکر وجود واقعیت عینیِ یکسان برای همه‌ی آدمیان است. در دوره و زمانه‌ای که اینشتین ثابت می‌کند خصوصیات فیزیکیِ اجسام در هر ذهن مُدرِکی به گونه‌ای خاص جلوه می‌یابد، صحبت از «واقعیت عینی» و «بازآفرینی واقعیت» توجه مخاطبان فراوانی را به خود جلب نخواهد کرد. پس رمان‌نویس مدرن ترجیح می‌دهد به جای تصویرگریِ محضِ دنیای مشهود، به شکافی بپردازد که بین دنیای مشهود و انعکاس این دنیا در ذهن انسان وجود دارد.

آنچه خواندید بخشی از نوشتاری با عنوان «گذار از مدرنیسم به پسامدرنیسم در رمان» است که در کتاب گفتمان نقد منتشر شده است. چاپ جدید این کتاب اخیراً از سوی انتشارات نیلوفر انتشار یافت و در سی‌وششمین نمایشگاه کتاب تهران در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است. برای تهیه‌ی این کتاب همچنین می‌توانید به فروشگاه اینترنتی انتشارات نیلوفر مراجعه کنید.

انتشارات نیلوفر چاپ جدید کتاب نقد ادبی و دموکراسی را منتشر کرد. این کتاب (با عنوان فرعی «جستارهایی در نظریه و نقد ادبی جدید») مجموعه‌ای از نوشته‌های حسین پاینده درباره‌ی نظریه و نقد ادبی جدید است که با هدف دامن زدن به تکثر آراء و نیز به منظور تأکید بر شالوده‌ی دموکراتیک این حوزه از علوم انسانی منتشر می‌شود. بحث نظری درباره‌ی رابطه‌ی ارگانیک بین دموکراسی و نقد ادبی، به‌طور خاص در مقاله‌ای با عنوان «نقد ادبی و دموکراسی» ارائه شده است، اما هر یک از جستارهای این کتاب، از راه معرفی یا کاربرد نظریه‌های نقادانه، می‌کوشد تا بر این برنهادِ اصلی تأکید گذارد که نقد ادبی یعنی باور داشتن به تفاوت و حتی تباین اندیشه‌ها. نقطه‌ی پیوندِ جستارهای کتاب حاضر، همزیستیِ رهیافت‌های متمایزی است که هر کدام به شیوه‌ی خاصِ خود پرتوی روشنی‌بخش بر معنای متون ادبی می‌افکند. بخش بزرگی از مطالب این کتاب به «مطالعات فرهنگی» مربوط می‌شود که در زمره‌ی متأخرترین و یقیناً پُرطرفدارترین رهیافت‌ها در نظریه و نقد ادبی جدید است. اختصاص این حجم از کتاب حاضر به مطالعات فرهنگی بویژه به این دلیل صورت گرفته است که ماهیت میان‌رشته‌ای این رویکردِ نو، تبلور تمام‌عیاری است از همان اصل دموکراتیکی که همه‌ی ما را به درهم‌آمیختن صداها ــ و نه حذف آن‌ها ــ فرامی‌خوانَد. سایر بخش‌های کتاب به مباحث مهمِ نقد ادبیِ معاصر ــ مانند پسامدرنیسم در ادبیات داستانی، مرگ مؤلف در نظریه‌های ادبیِ جدید، و . . . ــ اختصاص دارد.

علاقه‌مندان می‌توانند این کتاب را از فروشگاه اینترنتی انتشارات نیلوفر تهیه کنند.

روایت‌شناسی را می‌توان «دانشی برای فهم روایت» تعریف کرد که می‌خواهد به پرسش‌هایی از این دست پاسخ دهد: روایت چیست؟ از چه عناصری تشکیل می‌شود؟ چرا انسان‌ها روایت‌سازی می‌کنند؟ علت شیفتگی ما به روایت چیست؟ چرا واکنش‌های مخاطبانِ مختلف به روایتی واحد تا این حد متنوع و متفاوت است؟ و ... .

کتاب روایت: مفاهیم بنیادی و روش‌های تحلیل می‌کوشد این قبیل پرسش‌ها را با استناد به مفاهیم مطرح‌شده در نظریه‌های روایت پاسخ دهد. به این منظور، نویسنده چشم‌اندازی فراخ از مبانی روایت ترسیم می‌کند که از خاستگاه آن در نظریه‌پردازی‌های ارسطو در یونان باستان شروع می‌شود و علاوه بر روایت‌شناسی کلاسیک، رویکردهای پساکلاسیک را نیز به‌تفصیل معرفی می‌کند تا به نظریه‌های پسامدرن در دوره‌ی معاصر برسد. هر یک از فصل‌های این کتاب، هم مباحث نظری درباره‌ی چیستیِ روایت و عناصر آن را شامل می‌شود و هم این‌که روش‌ها و رویکردهای مختلف در تحلیل روایت را با ارائه‌ی نمونه به خواننده معرفی می‌کند. مفاهیم و اصطلاحات روایت‌شناسی حینِ بحث‌های هر فصل توضیح داده شده‌اند و افزون بر آن، «واژه‌نامه‌ی توصیفی اصطلاحات روایت‌شناسی» در پایان کتاب، برگزیده‌ای از رایج‌ترین اصطلاحات تخصصی این حوزه را در بیش از پنجاه مدخل به خواننده توضیح می‌دهد.

کتاب روایت را انتشارات مروارید منتشر کرده است و علاقه‌مندان می‌توانند آن را از فروشگاه اینترنتی انتشارات مروارید تهیه کنند.

انتشارات مروارید ویراست دومِ کتاب نظریه و نقد ادبی: درسنامه‌ای میان‌رشته‌ای را تجدید چاپ کرد. علاقه‌مندان می‌توانند این کتاب را از کتابفروشی اینترنتی انتشارات مروارید تهیه کنند.

لینک خرید جلد اول

لینک خرید جلد دوم

این کتاب مجموعه‌ای از پُرکاربردترین نظریه‌های نقد ادبی را به پژوهشگران این حوزه می‌شناساند. این نظریه‌ها عبارت‌اند از: فرمالیسم (نقد نو)، روان‌کاوی، ساختارگرایی، روایت‌شناسی، نقد اسطوره‌ای ـ کهن‌الگویی، تاریخ‌گرایی نوین، نقد لاکانی، نشانه‌شناسی شعر (رویکرد ریفاتر)، مطالعات زنان، پسامدرنیسم، مطالعات فرهنگی، نشانه‌شناسی (رویکرد سوسور، پِرْس و بارت)، نظریه‌ی باختین، نظریه‌ی دریافت و نقد واکنش خواننده. همه‌ی فصل‌ها چهارچوب ثابتی به شرح زیر دارند:

• ملاحظات کلی درباره‌ی نظریه‌ی همان فصل
• اصول و مفروضات بنیادین آن نظریه
• روش‌شناسی نقد با آن نظریه
• متونی که برای نقد شدن با آن نظریه مناسب‌ترند
• پرسش‌هایی که منتقدان با آن نظریه می‌خواهند پاسخ دهند
• مزیّت‌ها و محدودیت‌های آن نظریه
• رهنمودهایی درباره‌ی نگارش نقد با آن نظریه
• نمونه‌هایی از نقد عملی بر اساس آن نظریه
• مرور نمونه‌های نقد
• اصطلاحات کلیدی آن نظریه

در ویراست دوم، علاوه بر افزودن یک فصل جدید درباره‌ی نقد ادبی با رویکرد باختین، مطالب کلیه‌ی فصل‌ها مورد بازنگری قرار گرفته، همچنین فهرست منابع و اصطلاحات نظریه و نقد ادبی با مدخل‌های جدید روزآمد شده است.

نویسنده‌ی این کتاب، خواننده‌ای را در نظر داشته است که آشنایی تخصصی با شیوه‌ی تحلیل متون ادبی ندارد. از این رو، در فصل اول برخی از پایه‌ای‌ترین مباحث در حوزه‌ی مطالعات نقادانه‌ی ادبی را به زبانی روشن و با استنادها و نمونه‌های متعدد توضیح می‌دهد، از جمله چیستیِ ادبیات، نقش مؤلف در رقم زدن معنای متن، نقش خواننده در ایجاد نوعی گفت‌وگوی نقادانه با متن و تعریف مفاهیمی همچون «تحلیل» و «شواهد متنی». در فصل دوم، بحث مفصلی درباره‌ی شیوه‌ی تحلیلیِ موسوم به «قرائت تنگاتنگ» ارائه شده است و نویسنده با نمونه‌هایی از شعر، نمایشنامه و ادبیات داستانی، تحلیل متن به این روش را توضیح می‌دهد. در همین فصل، مفاهیم مرتبطِ دیگری مانند «ساختار»، «شکل»، «زبان صناعی»، «ژانر» و غیره تعریف شده‌اند. فصل سوم به رابطه‌ی تاریخ و ادبیات و نحوه‌ی لحاظ کردن بافتار تاریخی و فرهنگی در تحلیل متون ادبی اختصاص دارد و همچنین شامل بحث مشروحی درباره‌ی دوره‌بندی‌ها و جنبش‌های ادبی (از دوره‌ی باستان تا دوره‌ی پسامدرن و پسااستعماری) می‌شود. نویسنده در فصل چهارم به تحلیل تطبیقیِ متون ادبی و غیرادبی می‌پردازد و در زمینه‌ی فیلم‌های اقتباس‌شده از آثار ادبی مفصلاً سخن می‌گوید. در فصل پنجم، تعریف دقیقی از نقد ادبی و تفاوت آن با تحلیل به دست داده می‌شود. فصل ششم، که از هر حیث ارتباط تنگاتنگی با مطالب فصل پنجم دارد، راجع به نظریه‌ی ادبی است و خواننده می‌تواند دسته‌بندی و شرح روشنگری از انواع نظریه‌های پُرکاربرد در نقد ادبی را در آن بخواند. در فصل هفتم، نویسنده راجع به دو شیوه‌ی نگارش مقالات تحلیلی درباره‌ی ادبیات صحبت می‌کند و هر یک را به‌دقت و با ذکر مثال توضیح می‌دهد. هم کسانی که مایل به نوشتن تحلیل‌های علمی درباره‌ی متون ادبی هستند و هم نویسندگان مقالات ژورنالیستی، در این فصل رهنمودهایی عملی برای نگارش نظام‌مند و روش‌دار پیدا می‌کنند. بعد از فصل هفتم، واژه‌نامه‌ای توصیفی از اصطلاحات ادبیِ پُرکاربرد در نقد ادبی به دست داده شده است. بخش پایانی کتاب، فهرست تفصیلی منابعی است که در هر فصل به آن‌ها ارجاع شده است. برای خواننده‌ی علاقه‌مندی که می‌خواهد مطالعه‌ی خود درباره‌ی نقد ادبی را گسترش و عمق دهد، این فهرست می‌تواند راهنمای مفیدی از معتبرترین منابع این حوزه از مطالعات میان‌رشته‌ای باشد.

علاقه‌مندان می‌توانند این کتاب را از فروشگاه اینترنتی انتشارات مروارید تهیه کنند.

هانس گئورگ گادامر در کتاب عمده‌ی خود با عنوان حقیقت و روش استدلال می‌کند که فهم‌شدنِ هر متن فرهنگی، همواره از منظر کسی صورت می‌گیرد که آن متن را فهم می‌کند. نویسندگان هنگام خلق اثر ممکن است نیّات خاصی داشته باشند و بی‌تردید هر متنی واجد ساختاری عینی است، لیکن معنا در زمره‌ی اجزاء ذاتیِ متن نیست (به عبارت دیگر، معنا ماهیتی تغییرناپذیر ندارد). در واقع، معنا چیزی است که هر شخصی با خواندنِ متنْ آن را ایجاد می‌کند. گادامر همچنین تأکید می‌کند که متن و خواننده همواره در موقعیتی تاریخی و اجتماعی با یکدیگر مواجه می‌شوند و موقعیت‌مند بودنِ این مواجهه همیشه در تعامل بین خواننده و متن تأثیر می‌گذارد. وی معتقد است که به همین سبب، هر متنی همواره با پیش‌پنداشت یا پیش‌داوری قرائت می‌شود. به سخن دیگر، متن هنگام قرائت شدن کیفیتی اصیل و دست‌نخورده ندارد، بلکه آگاهیِ خواننده ــ یا زمینه‌ی قرائت ــ در [معنای استنباط‌شده از] متن تأثیر می‌گذارد. ... پیش‌پنداشت‌ها و پیش‌داوری‌های ما رهیافت‌مان به متن را سازمان می‌دهند. همان‌گونه که گادامر توضیح می‌دهد، ما ادراک هر متنی را «با پیش‌معناهای خودمان … یا توقعاتِ خودمان درباره‌ی معنا» آغاز می‌کنیم.

از این گفته نباید چنین نتیجه گرفت که فهم ما از متن (معنای آن متن)، رویدادی ذهنی است و بنابر این هر معنایی را می‌توان از راه ذهن به متن تحمیل کرد. همان‌گونه که گادامر به تأکید گفته است، پیش‌پنداشت‌ها یا پیش‌داوری‌های ما حکم «قضاوت نادرست» را ندارند. علاوه بر این، گرچه خواننده با اندیشه‌هایی پیش‌پنداشته به متن روی می‌آوَرَد، اما همواره با عینیتِ متن مواجه می‌شود (یعنی با کلماتی خاص که به نحوی خاص نظم داده شده‌اند. لذا فهم متن (معنای متن) همواره فرایندی است که طی آن، عینیتِ متن با اندیشه‌های پیش‌پنداشته‌ی خواننده رویاروی می‌شود (و چه بسا آن‌ها را تعدیل می‌کند). گادامر نحوه‌ی عمل این فرایند را ــ که «دورِ تأویل» می‌نامد ــ به گفت‌وگویی متشکل از پرسش و پاسخ تشبیه می‌کند، گفت‌وگویی که طی آن ما متن را مورد پرسش قرار می‌دهیم ولی به منظور فهم متن به شکلی رضایتبخش همیشه باید پذیرای پاسخ‌های متن به پرسش‌های‌مان باشیم. در مواجهه‌ی خواننده و متن، هر دو سوی این گفت‌وگو دخیل هستند. بدینسان، «معنای متن را نمی‌توان به شکلی دلبخواهانه فهمید … خواننده نمی‌تواند متعصبانه فقط به پیش‌معناهای خود پایبند بماند … بلکه باید آماده‌ی پذیرش معنای متن باشد. لیکن این آمادگی همواره بدین مفهوم است که خواننده باید آن معنای دیگر [معنای متن] را با تمام معناهای خویش پیوند دهد».

آنچه خواندید، بخشی از مطالب فصل سوم کتاب مطالعات فرهنگی درباره‌ی فرهنگ عامّه بود. در این فصل، ویژگی‌های رمان عامّه‌پسند و دلایل اقبال خوانندگان به آن بحث و بررسی می‌شود.

کتاب مطالعات فرهنگی درباره‌ی فرهنگ عامّه اخیراً به چاپ دهم رسید و نشر آگه آن را منتشر کرده است. این کتاب را از این‌جا می‌توانید تهیه کنید.

آنچه در زیر می‌خوانید، بخشی از کتاب «نظریه‌ی روان‌کاوی» است که هفت رساله به قلم زیگموند فروید را شامل می‌شود. کتاب نظریه‌ی روان‌کاوی با ترجمه‌ی دکتر حسین پاینده اخیراً به چاپ هفتم رسید و علاقه‌مندان می‌توانند آن را از کتابفروشی اینترنتی انتشارات مروارید تهیه کنند.

نظریه‌ی روان‌کاوی [در تفسیر رؤیا، اعم از رؤیاهای شب‌هنگام و رؤیاهای روزهنگام] همان اهمیتی را اعاده کرده است که انسان‌ها از دوره‌ی باستان عموماً برای رؤیا قائل بودند، لیکن این نظریه رویکرد متفاوتی به مقوله‌ی رؤیا دارد. روان‌کاوی [برای فهم دلالت رؤیا] به هوش و ذکاوت مفسران اتکا نمی‌کند، بلکه عمدتاً کار را به خودِ رؤیابین وامی‌گذارد، به این ترتیب که از او می‌خواهد تداعی‌هایش درباره‌ی عناصر مجزای رؤیا را بگوید. با پی گرفتنِ بیشترِ این تداعی‌ها، از افکاری شناخت پیدا می‌کنیم که تماماً با رؤیای بیمار مطابقت دارند ولی تا زمانی خاص بخش‌هایی صاف و ساده و فهمیدنی از فعالیت ذهن به هنگام بیداری محسوب می‌شوند. بدین‌سان، رؤیای به یاد آمده به صورت «محتوای آشکار رؤیا» نمایان می‌شود، در تباین با «اندیشه‌های نهفته‌ی رؤیا» که ما با تعبیر رؤیا آن را کشف می‌کنیم. آن فرایندی را که مقوله‌ی اول را به مقوله‌ی دوم (یعنی «رؤیا») تبدیل می‌کند و در تحلیل روان‌کاوانه رمزگشایی می‌شود، می‌توان «کار ــ رؤیا» نامید.

همچنین اندیشه‌های نهفته‌ی رؤیا را، به سبب پیوندشان با رویدادهای زمان بیداری، اصطلاحاً «برجامانده‌های روز (پیشین)» می‌نامیم. بر اثر کار ــ رؤیا (که کاملاً نادرست است خصلتی «خلاقانه» برایش قائل باشیم)، اندیشه‌های نهفته‌ی رؤیا به‌نحو شگفت‌آوری در هم «ادغام»[1] می‌یابند، با «جابه‌جاییِ»[2] شورمندی‌های روان[3] «تحریف» می‌شوند و به‌گونه‌ای چیدمان پیدا می‌کنند که در قالب تصاویر بصری بازنمایی شوند. علاوه بر همه‌ی این‌ها، پیش از آن‌که رؤیای آشکار حاصل آید، اندیشه‌های نهفته‌ی رؤیا تحت «فرایند ثانوی» قرار می‌گیرند، با این هدف که این محصول جدید [یعنی رؤیا] کمابیش معنادار و منسجم باشد. اگر بخواهیم دقیق بگوییم، این فرایندِ آخر بخشی از کار ــ رؤیا محسوب نمی‌شود.

نیرویی که باعث شکل‌گیری رؤیا می‌شود از اندیشه‌های نهفته‌ی رؤیا یا برجامانده‌های روز سرچشمه نمی‌گیرد، بلکه تکانه‌ای[4] ناخودآگاه منشأ آن است که در طول روز واپس رانده شده[5] و برجامانده‌های روز توانسته‌اند با آن ارتباط برقرار کنند. این تکانه ترتیبی اتخاذ می‌کند که بتواند از مفاد اندیشه‌های نهفته، برای خودش «تحقق آرزو»[6] بسازد. بدین ترتیب، هر رؤیایی از یک سو تحقق یکی از آرزوهای ضمیر ناخودآگاه است و از سوی دیگر (تا آن‌جا که موفق می‌شود حالت خواب را حفظ کند و مانع از اختلال در آن شود) تحقق آرزوی طبیعیِ ما برای خوابیدن است، یعنی همان آرزویی که موجب شروع فرایند خواب شد. اگر جنبه‌ی ناخودآگاهانه‌ی شکل‌گیری رؤیا را نادیده بگیریم و آن را به اندیشه‌های نهفته‌اش محدود بدانیم، آن‌گاه رؤیا می‌تواند بازنمایی هر موضوع مرتبط با زمان بیداری باشد: تأملی، هشداری، نیّتی، تدارک برای انجام کاری در آینده‌ی بسیار نزدیک، یا ـــ باز هم ـــ ارضاءِ آرزویی کام‌نیافته. تشخیص‌ناپذیری [جزئیات]، عجیب بودن و مسخره جلوه کردن رؤیای آشکار تا حدودی بدین سبب است که اندیشه‌ها[ی نهفته] به شیوه‌ی دیگری از بیان ـــ یا به‌اصطلاح به شیوه‌ای منسوخ از بیان ـــ ترجمه می‌شوند. اما [نافهمیدنی به نظر آمدن رؤیا] تا حدودی هم ناشی از عملکرد کنشگر محدودکننده، انتقادکننده و ایرادگیری در ذهن است که هنگام خوابیدنِ ما کارکردش به‌طور کامل قطع نمی‌شود. منطقی و موجّه است که فرض کنیم «سانسور رؤیا» (یعنی همان عاملی که بیشترین نقش را در تحریف اندیشه‌های رؤیا و تبدیل‌شان به رؤیای آشکار دارد) تبلور همان نیروهای ذهنی‌ای است که تکانه‌ی برآمده از آرزوی ناخودآگاهانه را در طول روز مهار کردند یا به‌اصطلاح ‌«واپس راندند».

[1]. «ادغام» یکی از راهکارهایی است که ضمیر ناخودآگاه به منظور عبور از سانسورِ ضمیر آگاه و تبدیل مفاد نهفته‌ی خود به نمایشی آشکار در رؤیا، از طریق کار ــ رؤیا انجام می‌دهد. بر اثر ادغام، چند اندیشه یا تصویر ذهنیِ ناخودآگاه با یکدیگر درمی‌آمیزند و به صورت تصویری واحد در رؤیا بازنمایی می‌شوند. برای مثال، مأمور پلیسی که شخص را در رؤیا جریمه می‌کند، می‌تواند ادغام پدر اقتدارگرای شخصِ رؤیابین و همزمان رئیس سخت‌گیرِ او در محل کارش باشد. (م)

[2]. انتقال نگرشی عاطفی یا معنایی نمادین از یک کامینه یا یک مفهوم به کامینه یا مفهومی دیگر، در روان‌کاوی «جابه‌جایی» نامیده می‌شود. جابه‌جایی فرایندی ذهنی است که هم در واکنش‌های‌مان هنگام بیداری رخ می‌دهد و هم در رؤیاهای‌مان. (م)

[3]. «شورمندی‌های روان» اصطلاحی است که فروید از اوایل تدوین نظریه‌ی روان‌کاوی غالباً به صورت معادلی برای انرژی روان به کار می‌بُرد.

[4]. «تکانه» نامی است که در نظریه‌ی روان‌کاوی به هر گونه میل قوی و ناگهانی اطلاق می‌شود، به‌ویژه امیال نشئت‌گرفته از «نهاد» (بخش کاملاً ناخودآگاه ذهن که از «اصل لذت» پیروی می‌کند، سرشتی قانون‌شکن، ضداجتماعی و ضداخلاقی دارد و غرایز لذت‌طلبانه‌ی انسان را سیراب می‌کند). (م)

[5]. «واپس‌رانی» یکی از سازوکارهای دفاعی است که راه ورود تکانه‌ها و امیال ناپسند یا خاطرات ناراحت‌کننده به ضمیر آگاه را سد می‌کند تا این مفاد ذهنی در ضمیر ناخودآگاه قرار بگیرند. (م)

[6]. فروید ارضاءِ امیال «نهاد» (بخش لذت‌طلب روان) را که در لفافه (مثلاً در رؤیاهای شبانه) صورت می‌گیرد، اصطلاحاً «تحقق آرزو» می‌نامد. تحقق آرزو در رؤیا همیشه به صورتی نمادین انجام می‌شود. (م)

در فرانسه مارسل پروست در رمان چندجلدی و درخشان در جست‌وجوی زمان از دست رفته (۱۹۲۸ـــ۱۹۱۳) به بررسی این موضوع پرداخت که چگونه گذشته در حال تأثیر می‌گذارد و خاطرات چگونه ذهنیت انسان را شکل می‌دهند. این دیدگاه که ما انسان‌ها چیزی جز خاطرات‌مان نیستیم، که زمانِ حالِ ما حاصل‌جمع گذشته‌مان است، که با کاوش در ذهن هر کسی می‌توان به همه‌چیز درباره‌ی او پی برد بدون این‌که لازم باشد منتظر توالی تقویمی زمان شویم تا آن شخص را در اوضاع دشوار به ما بشناساند، ناگزیر منجر به انقلاب در فنون رمان‌نویسی شد، زیرا اکنون رمان‌نویسان به جای این‌که وقایع رمان را در امتداد محور طولیِ زمان به پیش ببرند، می‌توانستند با کاوش در اعماق ذهن و خاطرات شخصیت‌ها، رمانی بنویسند که ظاهراً فقط یک روز از زندگی شخصیت اصلی را در بر می‌گرفت (مانند رمان‌های اولیس نوشته‌ی جیمز جویس و خانم دالووِی نوشته‌ی ویرجینیا وولف). این دیدگاه درباره‌ی کارکردِ همزمانِ سطوحِ چندگانه‌ی ذهن همراه با دیدگاهی که زمان را جریانی مستمر تلقی می‌کند و نه برهه‌هایی جدا از هم، به این مفهوم بود که رمان‌نویسان به جای این‌که چهارچوبی بیرونی از روایتِ مبتنی بر ترتیب زمانی به دست دهند، ترجیح می‌دادند در ذهن شخصیت‌های‌شان غوطه‌ور شوند تا از این طریق سرگذشت آن‌ها را بازگویند.

صناعت «سیلان ذهن» که نویسنده با استفاده از آن می‌کوشد ساختار ذهنیت شخصیت‌ها را مستقیماً و بدون نقل‌قول‌های تمام‌عیار و بی‌کم‌وکاست نشان دهد، در دهه‌ی ۱۹۲۰ به صورت شیوه‌ی جدید و مهمی در رمان‌نویسی به کار رفت. این صناعت، دست‌کم برای کسانی که فقط به فنون قدیمی‌ترِ رمان عادت داشتند، خواندن را دشوارتر می‌کرد، زیرا هیچ «مدخلی» تعبیه نشده بود تا خواننده بتواند با کسب اطلاعات اولیه‌ی لازم به رمان راه یابد، بلکه چنین اطلاعاتی همزمان با پیشرفت وقایع، از ذهن شخصیت‌ها و از خلال واکنش ذهنی آنان به زمان حال توأم با پژواک‌های زمان گذشته به دست می‌آمد. رمان‌نویسان مدرن بر خلاف آنچه در گذشته متداول بود، سرنخ‌هایی در اختیار خواننده قرار نمی‌دادند تا از چند و چونِ همه‌چیز سر در آورد، زیرا به اعتقاد آنان این کار بی‌واسطه بودنِ برداشتِ خواننده را نقض می‌کرد. اما به مجرد این‌که خواننده بیاموزد چگونه راه خود را در این وادیِ فاقد علائم راهنما بیابد، به نکته‌سنجی‌های جدید در زمینه‌ی ادراک و ظرافت‌های جدید در زمینه‌ی ترجمان واقعیت نائل می‌شود.

توجه به «سیلان ذهن» و تداعی افکار در ذهن منفرد، ناگزیر منجر به تأکید بر تنهاییِ ذاتی فرد شد، زیرا هر ذهنیتی منحصربه‌فرد و جدا از سایر اذهان است. اگر دنیای واقعی که در آن زندگی می‌کنیم همین دنیای منحصربه‌فرد و شخصیِ ذهن خودمان باشد، اگر ارزش‌های عمومی که در جامعه مجبوریم در حرف مدافعش باشیم ارزش‌هایی حقیقی نیستند که به شخصیت‌مان معنا ببخشند، آن‌گاه همگی محکومیم در زندانِ ذهنیتِ تفهیم‌ناشدنی‌مان به زندگی خویش ادامه دهیم. چگونه می‌توان در چنین دنیایی با دیگران واقعاً مراوده داشت؟ ژست‌های همگانی‌ای که جامعه به ما تحمیل می‌کند، هرگز نمی‌تواند با نیازهای درونی‌مان همخوانی داشته باشد. این ژست‌ها به مفهوم ناپسندِ کلمه متعارف و بی‌روح‌اند و نوعی همسانی مبتذل را بر ظرافت نامتناهی تجربیات انسانی تحمیل می‌کنند. اگر تلاش کنیم نَفْسِ راستین‌مان را به دیگران نشان دهیم، آن تلاش از نظر دیگران که شخصیت کاملاً متفاوتی دارند یقیناً بد فهمیده می‌شود. به همین دلیل، درونمایه‌ی اکثر رمان‌های مدرن این است که عشق و برقراری مراوده‌ی عاطفی صرفاً در جرگه‌ی اذهان شخصی ممکن می‌شود. رمان‌های جیمز جویس، دی.اچ. لارنس، ویرجینیا وولف، ای.ام. فورستر و (در مقیاسی کم‌وبیش متفاوت و نه همواره به‌طور مستقیم) جوزف کُنراد، شکل‌های مختلفی از همین درونمایه را به نمایش می‌گذارند. تکاپوی لئوپولد بلوم [یکی از سه شخصیت اصلی] در رمان اولیس به منظور معاشرت با دیگران و انزوای اجتناب‌ناپذیر او، حال و روزِ انسان را از چشم رمان‌نویس مدرن به‌طور نمادین نشان می‌دهد. فورستر با تفحّص در عرف‌هایی که ظاهراً زندگی را راحت‌تر می‌کنند اما در واقع مانع از پیوندهای حقیقتاً انسانی می‌شوند، روال زندگی انسان در عصر جدید را بررسی می‌کند، کما این‌که وولف نیز با نشان دادن نیاز انسان به ایجاد حریم خصوصی از یک سو و نیاز به مراوده‌ی راستین با دیگران از سوی دیگر، دست به همین کار می‌زند. مضمون تمامی رمان‌های دی.اچ. لارنس، روابط انسان‌هاست و او سرتاسر دوران زندگی‌اش را کم‌وبیش وقف کاوش درباره‌ی صورت آرمانی این روابط کرد. به اعتقاد لارنس، عرف‌های بی‌روحِ جامعه، مفاهیمی از قبیل «رفتار پسندیده» و «احترام»، دغل‌بازی‌ها و ریاکاری‌های متداول در زندگی طبقه‌ی متوسط، قدرت‌طلبی، پول‌پرستی و داعیه‌ی موفقیت، روابط انسان‌ها را به‌سهولت از محتوای اصیل آن تهی می‌کند. به‌جرئت می‌توان گفت که درخشان‌ترین رمان‌های مدرن راجع به دشواری و در عین حال اجتناب‌ناپذیریِ انسان بودن است. در واقع، زندگی انسان در این رمان‌ها کماکان دشوار و نابسامان است، ولی آگاهی از این‌که دیگران نیز همین مشکل را دارند، می‌تواند هم روشنگر باشد و هم آرامش‌بخش.

آنچه خواندید بخشی از کتاب نظریه‌های رمان: از رئالیسم تا پسامدرنیسم است که چاپ پنجم آن را انتشارات نیلوفر اخیراً منتشر کرده است. علاقه‌مندان می‌توانند این کتاب را از کتابفروشی اینترنتی انتشارات نیلوفر تهیه کنند یا مستقیماً از طریق شماره تلفن ۶۶۴۶۱۱۱۷-۰۲۱ سفارش دهند.

یکی از تکنیک‌های نگارش رمان و داستان کوتاه به شیوه‌ای هنرمندانه و تأمل‌انگیز، استفاده از «توصیف موازی» است. در این تکنیک، نویسنده دو رویداد یا دو شخصیت یا دو شیء را به موازت هم توصیف می‌کند. در بدو امر، شاید معلوم نباشد که مقصود از این کار چیست. اما خواننده‌ی آشنا با نقد ادبی با کمی دقت متوجه می‌شود که هدف، نشان دادن وجه اشتراک یا تشابه آن دو رویداد،‌شخصیت یا شیء بوده است. نویسندگانی که برای رعایت اصل طلایی ادبیات داستانی (القای غیرمستقیم به جای بیان صریح) از این تکنیک استفاده می‌کنند، خواننده را به اندیشیدن درباره‌ی دلالت توصیف‌های موازی وامی‌دارند و به این ترتیب درونمایه‌ی داستان‌شان را به ذهن مخاطب متبادر می‌کنند.

در کتاب گشودن رمان (که چاپ هفتم آن اخیراً از سوی انتشارات مروارید منتشر شد)، کاربرد این تکنیک در رمان معروف تنگسیر، نوشته‌ی صادق چوبک، توضیح داده شده است. فصل دوم گشودن رمان به نقد تنگسیر اختصاص دارد و آن‌جا چنین می‌خوانیم:

نمونه‌ی دیگری از تکنیک «توصیف موازی» را در فصل نهمِ رمان می‌توان دید. در این فصل، زارمحمد پس از کشتن غاصبان دارایی‌اش به مغازه‌ی «آساتور» (دوست ارمنی‌اش) پناه برده تا از مأموران حکومت که در جست‌وجو برای یافتن و دستگیری او هستند در امان باشد:

کلافه بود و نمی‌دانست چه کار کند. دلش می‌خواست حرکت کند. سکون و آرامش دلش را می‌خورد … سر و کله‌ی یک موش گُنده که قد یک بچه‌گربه بود پیدا شد که خودش را از لای صندوق‌ها بیرون کشید و یکراست و بی‌پروا، بوکشان به طرف نان و ماهی‌ای که روی زمین افتاده بود رفت. محمد تکان نخورد. «معلوم می‌شه غیر از من این‌جا بازم نون‌خور هس … اما این موش روزای دیگه چه کار می‌کنه؟ چی می‌خوره؟ این‌جا که هر روز نون و ماهی نیس …»

موش گوشه‌ی نان را گاز زد و آن را روی زمین به سوی خود کشید. ناگهان دوتا بچه‌موش و یک موش قهوه‌ایِ چربِ گُنده که از موش اولی یُغورتر بود دورِ نان و ماهی سبز شدند و به آن حمله کردند. چشمان درشتِ سرخگون‌شان توی نورِ مُرده‌ی غروب سوسو می‌زد. صدای کروچ‌کروچِ دندان‌شان روی استخوان‌های محمد می‌خورد و چندشش می‌شد. «وختی آدم را تو گور می‌ذارن، همینا می‌آن گوشت تن آدم را به یه چشم به هم زدن می‌خورن … به نظرم اینا زن‌وشوورن. اونا هم بچه‌هاشونن. اونا هم مِثِ من و شهرو دوتا بچه دارن.» دلش مالش رفت و چشمانش همان‌طور روی موش‌ها افتاده بود. (ص‌ص. 151)

توصیف موش‌ها در این صحنه، از بسیاری جهات با توصیف‌ها یا جزئیات ذکرشده (هم در این فصل و هم در برخی بخش‌های دیگرِ رمان) توازی دارد. مهم‌ترین این توازی‌ها را می‌توان به صورت زیر فهرست کرد:

۱. گرسنگی، نیاز مبرم جسمانی‌ای است که در این فصل از رمان هم به زارمحمد عارض می‌شود و هم به موش‌ها.

۲. در صحنه‌ی آغازین رمان، نیاز به آب بین انسان و حیوان (زارمحمد و گنجشک‌ها) مشترک بود و در این صحنه نیاز به غذا (زارمحمد و موش‌ها).

۳. در این صحنه، موشِ درشت‌هیکل گوشه‌ی نان را به دهان می‌گیرد و به طرف خود می‌کشد؛ در صحنه‌ی آغازین، مورچه‌ی درشت‌جثه لاشه‌ی سوسک را ایضاً به دهان می‌گیرد و با خود می‌برد.

۴. در این صحنه، موش نر و موش ماده به عنوان زن‌وشوهری توصیف شده‌اند که دو بچه دارند؛ همانند زارمحمد و شهرو که در فصل چهارم می‌خوانیم همسر یکدیگرند و دو فرزند دارند.

۵. در این صحنه، زارمحمد با نگاهی خیره به رفتار موش‌ها چشم می‌دوزد («چشمانش همان‌طور روی موش‌ها افتاده بود»)؛ به طریق اولی، در صحنه‌ی آغازین رمان می‌خوانیم که زارمحمد به دقت نظاره‌گرِ رفتار مورچه‌ها می‌شود («به مورچه‌سواریِ درشتی … خیره ماند»).

***

رمان‌های نقدشده در کتاب گشودن رمان از این قرارند:

* بوف کور (صادق هدایت)
* تنگسیر (صادق چوبک)
* شازده احتجاب (هوشنگ گلشیری)
* مدیر مدرسه (جلال آل‌احمد)
* سَووشون (سیمین دانشور)
* ثریا در اغما (اسماعیل فصیح)
* جزیره‌ی سرگردانی (سیمین دانشور)
* چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم (زویا پیرزاد)
* آزاده‌خانم و نویسنده‌اش (رضا براهنی)
* سرخی تو از من (سپیده شاملو)

علاوه بر رمان‌های دهگانه‌ی فوق، در این کتاب دو اثر دیگر نیز (یک داستان کوتاه و یک فیلم سینمایی) نقد شده‌اند که عبارت‌اند از:
داستان «سه قطره خون» (صادق هدایت)
فیلم هامون (داریوش مهرجویی)

علاقه‌مندند می‌توانند کتاب گشودن رمان را از فروشگاه اینترنتی انتشارات مروارید تهیه کنند.

متیو آرنولد، شاعر و منتقد ادبی قرن نوزدهم، در مقاله‌ای با عنوان «کارکرد نقد در زمانه‌ی حاضر»، نقد را این‌گونه تعریف می‌کند: «تلاشی بی‌طرفانه به منظور آموختن و ترویج ارزشمندترین دانسته‌ها و اندیشه‌ها در جهان» (۱۸۶۵، ص. ۳۶). البته این کارِ واقعاً شاقّی است، اما باید به یاد داشته باشیم آرنولد زمانی این مطلب را نوشت که نقد صرفاً به معنای ابراز نظری ذوقی درباره‌ی این بود که آیا کسی از متن خاصی خوشش آمده است یا نه. او بلندپروازانه می‌خواست (هرچند توفیق کامل پیدا نکرد) ملاک‌های عامی ایجاد کند تا راهنمای منتقدان ادبی باشد و بدین ترتیب کار آنان بیشتر به مطالعه‌ای قاعده‌مند شبیه شود تا به حرف‌های دورهمی در محافل کتابخوانی. امروزه مفهوم نقد در مراکز دانشگاهی تعریف بسیار خاص‌تری پیدا کرده است. منتقد ادبی شیوه‌های تحلیل و قرائت تنگاتنگ متون ادبی را به کار می‌برد تا فهم ما از متن یا متونی خاص را بیشتر کند.

[برای این‌که درک درستی از معنای نقد داشته باشیم] اولاً باید بین نقد از یک سو و مقالات مرور و معرفی کتاب و فیلم از سوی دیگر تمایز بگذاریم. اگرچه هم برای اشاره به نویسندگان مقالات نقد ادبی و هم برای اشاره به نویسندگان مقالات مرور و معرفی از لفظ عمومی «منتقد» استفاده می‌کنیم، باید توجه داشته باشیم که مقالات مرور و معرفی عمدتاً خوب بودن یا بد بودنِ متون را ارزیابی می‌کنند و هدف نهایی آن‌ها این است که خواندن متن مورد نظر را به خواننده توصیه کنند، یا این‌که بگویند آن متن ارزش خواندن ندارد و او را از خواندنش برحذر سازند. متقابلاًدر مقاله‌ی نقد، بحث‌هایی مبتنی بر شواهد متنی ارائه می‌شود در خصوص این‌که از چه راه‌هایی می‌توان متن را تفسیر کرد و معانیِ عمیق‌تر و پیچیده‌ترِ درون آن را آشکار ساخت. نقد ممکن است شامل داوری‌هایی درباره‌ی جایگاه متن مورد نظر در مقایسه با سایر متن‌ها بشود، اما این قبیل داوری‌ها دیگر بر اساس ذوق و پسند‌های شخصیِ منتقد انجام نمی‌شود: منتقد می‌تواند تأثیر متون در یکدیگر، سهم آن‌ها در نوآوریِ ادبی و اثرگذاری‌شان بر خوانندگان و جامعه را بسنجد، اما صرفاً زمانی مجاز به این کار است که شواهد تاریخی و فرهنگی یا نمونه‌های متنیِ استخراج‌شده از راه قرائت تنگاتنگ بر سنجش او صحّه بگذارند. ثانیاً باید توجه کنیم که بحث نقادانه درباره‌ی متون ادبی، از توصیه به خواننده به‌مراتب فراتر می‌رود.

***

آنچه خواندید، بخشی از کتاب اصول و مبانی تحلیل متون ادبی است که اخیراً چاپ پنجم آن از سوی انتشارات مروارید منتشر شد. علاقه‌مندند می‌توانند این کتاب را از فروشگاه اینترنتی انتشارات مروارید تهیه کنند.

ویراست دوم از جلد دومِ کتاب نظریه و نقد ادبی: درسنامه‌ای میان‌رشته‌ای از سوی انتشارات مروارید منتشر شد.

در این ویراست، فصل جدیدی درباره‌ی نظریه‌ی باختین به مجلد دوم اضافه شده که در زمره‌ی با‌اهمیت‌ترین نظریه‌های رمان است. افزون بر این فصل جدید، ضمائم کتاب، به‌ویژه فهرست دوزبانه‌ی اصطلاحات نظریه و نقد، همچنین منابع معرفی‌شده در انتهای هر دو جلد، با مدخل‌های جدید و بیشتری روزآمد شده‌اند. در سایر فصل‌ها نیز، هر جا لازم به نظر آمده، تغییراتی در متن صورت گرفته است تا خواندن این کتاب و فهم مطالب آن بیش‌ازپیش برای خواننده راحت شود. متناسب با مطالب افزوده‌شده و بازنگری‌های گسترده در مطالب قبلی، نمایه‌ی هر دو مجلد با مدخل‌های نو روزآمد شده است تا خواننده به‌سهولت بتواند مباحث مورد نظرش را در بخش‌های مختلف کتاب بیابد.

جلد دوم از ویراست دومِ کتاب نظریه و نقد ادبی را می‌توانید از کتابفروشی اینترنتی انتشارات مروارید تهیه کنید.

کتاب دوجلدی نظریه و نقد ادبی: درسنامه‌ای میان رشته‌ای که قبلاً چهار نوبت منتشر شده بود، اکنون توسط ناشری دیگر و با ویراستی جدید منتشر شده است. جلد نخست از ویراست دوم هفته‌ی پیش انتشار یافت و جلد دوم نیز ظرف روزهای آتی تقدیم علاقه‌مندان خواهد شد. در این ویراست، فصل جدیدی درباره‌ی نظریه‌ی باختین به مجلد دوم اضافه شده که در زمره‌ی با‌اهمیت‌ترین نظریه‌های رمان است. افزون بر این فصل جدید، ضمائم کتاب، به‌ویژه فهرست دوزبانه‌ی اصطلاحات نظریه و نقد، همچنین منابع معرفی‌شده در انتهای هر دو جلد، با مدخل‌های جدید و بیشتری روزآمد شده‌اند. در سایر فصل‌ها نیز، هر جا لازم به نظر آمده، تغییراتی در متن صورت گرفته است تا خواندن این کتاب و فهم مطالب آن بیش‌ازپیش برای خواننده راحت شود. متناسب با مطالب افزوده‌شده و بازنگری‌های گسترده در مطالب قبلی، نمایه‌ی هر دو مجلد با مدخل‌های نو روزآمد شده است تا خواننده به‌سهولت بتواند مباحث مورد نظرش را در بخش‌های مختلف کتاب بیابد.

جلد اول از ویراست دومِ کتاب نظریه و نقد ادبی را می‌توانید از کتابفروشی اینترنتی انتشارات مروارید تهیه کنید.

کتاب نظریه‌ی روان‌کاوی به چاپ ششم رسید. این کتاب دربرگیرنده‌ی هفت رساله‌ی مهم از زیگموند فروید است که می‌توان گفت بنیانی‌ترین اندیشه‌های او را به خواننده معرفی می‌کند. این هفت رساله عبارت‌اند از:

۱. «روان‌کاوی»: نوشتاری که فروید در آن مفاهیم کلیدی این نظریه را شرح می‌دهد.
۲. «شرح کوتاهی درباره‌ی روان‌کاوی»: دربرگیرنده‌ی توضیح مفصلی درباره‌ی فرایند شکل‌گیری مفاهیم بنیادی روان‌کاوی.
۳. «رئوس نظریه‌ی روان‌کاوی»: آخرین رساله‌ای که فروید پیش از مرگ در تبیین نظریه‌ی خود به رشته‌ی تحریر درآورد.
۴. «پیش‌درآمدی بر خودشیفتگی»: رساله‌ای درباره‌ی مفهوم «خودشیفتگی اولیه و ثانویه» و نشانه‌های آن.
۵. «خود و نهاد»: تبیینی مفصل از نظریه‌ی فروید درباره‌ی ساختار ذهن.
۶. «اندیشه‌هایی درخور ایام جنگ و مرگ»: تأملات روان‌کاوانه‌ی فروید درباره‌ی خشونت‌های جنگ جهانی دوم.
۷. «انواع مقاومت در برابر روان‌کاوی»: رساله‌ای که فروید در آن دلایل ناخودآگاهانه‌ی تقبیح روان‌کاوی از سوی مخالفان این نظریه را شرح می‌دهد.

کتاب نظریه‌ی روان‌کاوی: هفت رساله از زیگموند فروید را می‌توانید علاوه بر کتابفروشی‌ها، از سایت اینترنتی انتشارات مروارید تهیه کنید.

انتشارات نیلوفر مجموعه‌ی سه‌جلدی داستان کوتاه در ایران را برای پنجمین نوبت منتشر کرد. در این کتاب که مشروح‌ترین منبع درباره‌ی داستان کوتاه ایران بر پایه‌ی نظریه و نقد ادبی است، مجموعاً پنجاه داستان کوتاهِ ممتاز از شاخص‌ترین نویسندگان ایران به‌تفصیل تحلیل شده‌اند و افزون بر آن، داستان‌های متعددِ دیگری نیز به‌طور موردی نقد شده‌اند.

جلد نخست این مجموعه‌ی سه‌جلدی در ۵۸۴ صفحه به داستان‌های رئالیستی و ناتورالیستی اختصاص دارد و در آن علاوه بر داستان‌هایی از نویسندگان متقدم مانند جلال آل‌احمد، غلامحسین صادقی، احمد محمود، بزرگ علوی و صادق چوبک، از نویسندگان رئالیست متأخر نیز، مانند شهلا پروین‌روح، حسن بنی‌عامری، مهدی رجبی و دیگران، داستان‌هایی گنجانده و تحلیل شده است.

جلد دوم این مجموعه‌ در ۵۲۸ صفحه به معرفی و نقد داستان‌های مدرن ایرانی اختصاص دارد. به پیروی از رویکرد عمومی این کتاب که ارائه‌ی نقد ادبیِ روشمند و متکی بر نظریه است، در این جلد گزیده‌ای از ممتازترین داستان‌های مدرن ایرانی به قلم نویسندگان صاحب‌سبکی مانند صادق هدایت، هوشنگ گلشیری، محمد کشاورز، سیمین دانشور، محمد کلباسی، گلی ترقی و دیگران به‌تفصیل بررسی شده‌اند. از جمله نظریه‌هایی که در این مجلد معرفی شده‌اند، می‌توان به نظریه‌ی «داستان کوتاه غنایی»، نظریه‌ی «داستان کوتاه شاعرانه» و «داستان کوتاه امپرسیونیستی» اشاره کرد که نمونه‌‌هایی شاخص از آن‌ها نیز در کتاب گنجانده شده‌اند.

جلد سوم کتاب داستان کوتاه در ایران به تبیین و معرفی داستان‌نویسی پسامدرن اختصاص دارد که متأخرترین جریان در ادبیات داستانی معاصر ما است. در این مجلد، تحولات سبکی و تکنیکیِ داستان‌های جدید ایرانی با روشی میان‌رشته‌ای و با الگویی برگرفته از نقد ادبی معاصر بررسی می‌شود. این جلد شامل ده فصل است و در ۷۰۲ صفحه، هم نظریه‌های پسامدرنیسم را معرفی می‌کند و هم بیست نمونه‌ی شاخص از داستان‌های پسامدرن ایرانی در آن مفصلاً نقد شده‌اند. برخی از نظریه‌های پسامدرن که در این کتاب معرفی شده‌اند، عبارت‌اند از: پساساختارگرایی، مرگ مؤلف، فراداستان و فراتاریخ، وانمودگی و فوق‌واقعیت، نظریه‌ی فوکو درباره‌ی گفتمان، نظریه‌ی لیوتار درباره‌ی افول کلان‌روایت‌ها، نظریه‌ی مک‌هِیِل درباره‌ی وجودشناسی پسامدرن، و ... . این مجلد شامل داستان‌هایی از نویسندگانی همچون ابوتراب خسروی، بهرام مرادی، خسرو دوامی، امیرتاج‌الدین ریاضی، احسان عباسلو، اسماعیل زرعی، علی‌اصغر شیرزادی، حامد حبیبی و دیگران است.

کتاب سه‌جلدی داستان کوتاه در ایران در بیش از ۱۸۰۰ صفحه مشروح‌ترین مرجع شناخت داستان کوتاه ایران و یگانه منبعی است که به جای بررسی‌های تاریخی یا اظهارنظرهای ذوقی، داستان‌های نوشته‌شده به قلم شاخص‌ترین نویسندگان ایرانی را بر اساس نظریه‌های نقد ادبی به خواننده می‌شناساند. این کتاب در حال حاضر در اکثر دانشگاه‌های ایران به‌عنوان کتاب درسی به دانشجویان ادبیات فارسی و علوم انسانی تدریس می‌شود.

مجموعه‌ی سه‌جلدی داستان کوتاه در ایران را می‌توانید از فروشگاه اینترنتی انتشارات نیلوفر تهیه کنید.

انتشارات مروارید چاپ ششم از کتاب گشودن رمان: رمان ایران در پرتو نظریه و نقد ادبی را منتشر کرد. علاقه‌مندان می‌توانند این کتاب را در سی‌وچهارمین نمایشگاه کتاب تهران (حضوری و مجازی) که از بیستم تا سی‌ام اردیبهشت ۱۴۰۲ برگزار می‌شود و همچنین از سایت انتشارات مروارید تهیه کنند.

اخیراً دو کتاب از دکتر حسین پاینده، استاد نظریه و نقد ادبی دانشگاه علامه طباطبائی، تجدید چاپ شد: یکی کتاب روایت: مفاهیم بنیادی و روش‌های تحلیل که به چاپ سوم رسید و دیگری کتاب اندیشه‌ی یونگ که برای هشتمین نوبت منتشر شد. آنچه در زیر می‌خوانید گزیده‌ای از این دو کتاب است.

گزیده‌ای از کتاب روایت: مفاهیم بنیادی و روش‌های تحلیل

آراء رولان بارت درباره‌ی نقش خواننده در تحلیل روایت
از «اثر» تا «متن»
بارت بین «اثر» و «متن» تمایز قائل می‌شود تا تأکید کند که روایت نوعی صیرورت است (یعنی بازداشتنی نیست) و ماهیتی متکثر دارد. او با استناد به معنای اولیه‌ی متن که ناظر به نوعی بافتن است، مفهوم «بینامتنیّت» را مطرح می‌کند تا به این باور دیرینه و غلط تن در ندهد که معانی متن را می‌توان در خاستگاه یا منبعی یگانه یافت. «اثر» در قیدوبندِ آنچه بارت «افسانه‌ی پدر ــ فرزندی» می‌نامد گرفتار آمده است، افسانه‌ای که مطابق با آن، مؤلف حکم پدر و صاحب اثر را دارد. در این‌جا نیز بارت بیانی استعاری به کار می‌گیرد، به این صورت که متن را نوعی اندام‌واره یا شبکه می‌نامد که در آن، فاصله‌ی میان نگارش و خوانش از میان برداشته می‌شود و خواننده با متن بازی می‌کند یا آن را همچون ساز می‌نوازد.

نظریه‌های بارت به‌خصوص در تبیین پیدایش ادبیات الکترونیکی تأثیرگذار بوده‌اند، یعنی آن نوعی از ادبیات که نمی‌تواند روایت را چیزی دارای حدود و ثغور محسوب کند. دیدگاه بارت مبنی بر صیرورتِ دائمیِ متن می‌تواند کمک کند تا مثلاً نحوه‌ی کارکرد روایت‌های اینترنتی را متوجه شویم، یعنی آن روایت‌هایی که متن‌شان تعیین‌شده یا حتی ثابت نیست، بلکه دائماً «تازه‌سازی» [یا «ریفرش»] می‌شود. به‌ویژه از زمان پیدایش داستان‌های اَبَرمتنی و رواج این دیدگاه که متن محصول خاصِ هر خوانشِ منفرد است، مفاهیم «متن» و «پاره‌معنا» (واحد خوانش) در اندیشه‌ی بارت تأثیر عمیقی در روایت‌شناسی باقی گذاشته‌اند.

کتاب روایت: مفاهیم بنیادی و روش‌های تحلیل را انتشارات مروارید منتشر کرده است و از این‌جا می‌توانیدآن را تهیه کنید.

گزیده‌ای از کتاب اندیشه‌ی یونگ

مفهوم ضمیر ناخودآگاه جمعی
به گفته‌ی یونگ، ضمیر ناخودآگاه جمعی «میراث نیاکان ما درباره‌ی شیوه‌های بالقوه‌ی بازنمایی [پدیده‌های جهان هستی] است و جنبه‌ی فردی ندارد، بلکه در نزد همه‌ی ابنای بشر ـــ و شاید بتوان گفت همه‌ی جانداران ـــ مشترک است». گرچه یونگ شواهد و ادله‌ی خود را در اثبات این برنهاد در فصل بعدی کتابش به دست می‌دهد، اما مثال‌هایی را برای شرح بیشتر درباره‌ی این مفهوم ذکر می‌کند. از جمله این‌که می‌گوید مار در رؤیاهای ما غالباً عملکردی دارد که به تجربیات فردی ما مربوط نمی‌شود، بلکه با دلالت‌های اسطوره‌ای آن مطابقت می‌کند. به بیان دیگر، نحوه‌ی عمل مار در رؤیاهای انسان از «لایه‌ای ژرف‌تر» [از ضمیر ناخودآگاه فردی] نشئت می‌گیرد، لایه‌ای که می‌توان آن را «ذهنیت بدوی» نامید. حتی کسی هم که هرگز هیچ ماری یا هیچ‌گونه بازنمایی [تصویری و غیره] از آن را ندیده و توصیف این جاندار را هم نشنیده، باز ممکن است در رؤیاهای خود مار ببیند.

کتاب اندیشه‌ی یونگ را انتشارات مروارید منتشر کرده است و از این‌جا می‌توانید آن را تهیه کنید.

آنچه خواندید، بخشی از جلد دوم کتاب نظریه و نقد ادبی: درسنامه‌ای میان‌رشته‌ای است که فصل هفتم آن به نقد نشانه‌شناختی شعر اختصاص دارد. در این فصل نظریه‌ی ریفاتر و اصطلاحات مربوط به آن به‌تفصیل توضیح داده شده‌اند و سپس دو شعر از ادبیات معاصر فارسی با همین رویکرد نقد شده‌اند. این دو شعر عبارت‌اند از «زمستان» سروده‌ی مهدی اخوان‌ثالث و «آی آدم‌ها» از نیما یوشیج. این فصل همچنین راهنمای کاملی برای نوشتن نقد ادبی نشانه‌شناختی دارد، با عنوان «چگونه نقد نشانه‌شناختی شعر بنویسیم». این راهنما، دانشجوی علاقه‌مند را گام‌به‌گام با نحوه‌ی نوشتن مقالات نقد نشانه‌شناسانه آشنا می‌کند. عناوین سایر بخش‌های این فصل عبارت‌اند از:
۱. اصول و مفروضات بنیادین نشانه‌شناسی شعر
۲. روش‌شناسی رویکرد ریفاتر در نقد شعر
۳. متونی که برای نقد شدن با رویکرد نشانه‌شناسی شعر مناسب‌ترند
۴. پرسش‌هایی که نشانه‌شناسان شعر می‌خواهند پاسخ دهند
۵. مریّت‌ها و محدودیت‌های نشانه‌شناسی شعر
۶. نمونه‌هایی از نقد نشانه‌شناختی شعر
۷. مروری بر نقد نشانه‌شناختی دو شعر «زمستان» و «آی آدم‌ها»
۸. اصطلاحات کلیدی نشانه‌شناسی شعر

چاپ چهارم کتاب نظریه و نقد ادبی: درسنامه‌ای میان‌رشته‌ای (دو جلد) را می‌توانید از کتابفروشی سازمان سمت در خیابان انقلاب (مقابل دانشگاه تهران) یا سایت فروش آنلاین سازمان سمت تهیه کنید.

اصطلاح «چرخش روایتی» از دهه‌ی ۱۹۸۰ به این سو در نقد ادبی به کار رفته است و دلالت بر این دارد که:

آنچه خواندید بخشی از مقدمه‌ی حسین پاینده بر کتابش با عنوان نقد ادبی با رویکرد روایت‌شناسی است که در هفته‌ی جاری، چاپ دوم آن از سوی انتشارات نیلوفر منتشر شد.

کتاب نقد ادبی با رویکرد روایت‌شناسی را می‌توانید از این‌جا تهیه کنید.

به اطلاع آن دسته از همکاران و علاقه‌مندانی که در خصوص تجدید چاپ کتاب «نظریه و نقد ادبی» پرسش کرده بودند می‌رساند این کتاب از سوی انتشارات سمت تجدید چاپ شده و اکنون در دسترس است. علاقه‌مندان می‌توانند برای تهیه‌ی این کتاب به کتابفروشی‌های سازمان سمت یا فروشگاه آنلاین این سازمان مراجعه کنند که لیک آن از این قرار است: خرید آنلاین کتاب نظریه و نقد ادبی از انتشارات سمت .

 آنچه در زیر می‌خوانید، مرور و معرفی (ریویو) کتاب روایت: مفاهیم بنیادی و روش‌های تحلیل است که در خبرگزاری ایرنا، عطنا و ... منتشر شده است. 

تهران- ایرنا- انتشارات مروارید در حالی کتاب «روایت: مفاهیم بنیادی و روش‌های تحلیل» نوشته‌ برانوِن تامس و ترجمه‌ حسین پاینده را در ۱۴۰۰ منتشر کرد که در کمتر از یک ماه به چاپ دوم رسید.

حسین پاینده استاد نظریه و نقد ادبی دانشگاه علامه طباطبایی، کتاب «روایت: مفاهیم بنیادی و روش‌های تحلیل» را ترجمه‌ کرده که در کمتر از یک ماه به چاپ دوم رسیده است. موضوع این کتاب، روایت‌شناسی است که در نگاه اول بیشتر به مطالعات ادبی و به‌طور خاص به نظریه‌های نقد ادبی دهه‌‌ی ۱۹۸۰ میلادی به این سو مربوط می‌شود اما مروری بر محتوای کتاب «روایت» نشان می‌دهد که دامنه‌‌ی مباحث آن از نقد ادبی فراتر می‌رود و حوزه‌‌ی مطالعات رسانه را نیز در برمی‌گیرد.

نویسنده این کتاب را با رویکردی میان‌رشته‌ای نگاشته است و به توضیح درباره‌ عناصر داستان و روش‌های روایت‌شناسان در مطالعه‌‌ی ادبیات داستانی (رمان و داستان کوتاه) بسنده نمی‌کند، بلکه با مثال‌هایی متعدد از روایت‌ها نشان می‌دهد که به یُمن عمومیت رسانه‌های دیجیتال در زمانه‌‌ی حاضر بخش بزرگی از تجربیات روزمره‌‌ی ما را در فضای مجازی تشکیل می‌دهند، تحلیل روایت‌های رسانه‌ها چگونه می‌تواند بخش ناپیدا، اما مهمی از زندگی اجتماعی ما انسان‌ها را آشکار کند.

در مقدمه‌‌ی دکتر پاینده بر این کتاب، از جمله می‌خوانیم که تزوتان تودوروف در کتابی با عنوان «دستور زبان دکامرون» دیدگاهی را در خصوص مطالعات ادبی مطرح کرد که با روال جاری و آشنای زمانه‌‌ی او آشکارا مغایرت داشت. به جای پیروی از الگوی رایجی که ادبیات را با تأکید بر «پدیدآورنده‌‌ی اثر» (مؤلف) و شناخت «مکاتب» و «دوره‌های ادبی» (تاریخ ادبیات) تبیین می‌کرد، تودوروف ضمن ابداع اصطلاح «روایت‌شناسی» استدلال کرد که وظیفه‌‌ی منتقدان ادبی، بررسی ویژگی‌های ساختاری متون و به دست دادن تبیینی از قانونمندی‌های عام و ساختارهای تکرارشونده‌‌ی روایت‌ها است.

این دیدگاه در دهه‌‌ی هفتاد میلادی از سوی برخی دیگر از نظریه‌پردازان ساختارگرا تأیید و تقویت شد که یکی از برجسته‌ترین‌شان رولان بارت بود. او در مقاله‌ای که امروزه جزو ارکان نظریِ روایت‌شناسی کلاسیک محسوب می‌شود با عنوان «مقدمه‌ای بر تحلیل ساختارمبنای روایت»، با اتخاذ رویکردی فراخ‌منظر استدلال کرد که قلمرو روایت‌شناسی به بررسی آثار منفرد محدود نمی‌شود، بلکه هدف پژوهشگران این حوزه باید استخراج و تبیین اشتراکات روایت در دوره‌های تاریخیِ مختلف و فرهنگ‌ها و کشورهای گوناگون باشد، زیرا تولید و مصرف روایت ویژگی عام بشر است و انسان‌ها همواره و همه‌جا روایت‌ساز و روایت‌شنو بوده‌اند.

بارت از جهانشمولی و عمومیتِ روایت این‌طور نتیجه گرفت که داستان‌ها، به‌رغم گوناگونی ظاهری‌شان، بر اساس الگوها و قواعد ساختاریِ همسان و همگانی‌ ساخته می‌شوند که با تحلیل ساختارگرایانه می‌توان تبیین‌شان کرد. روایت‌شناسی دانشی برای فهم روایت است که می‌خواهد به پرسش‌هایی از این دست پاسخ دهد:

۱. روایت چیست و عناصر تشکیل‌دهنده‌‌ی آن کدامند؟

۲. انسان‌ها چرا دست به خلق روایت می‌زنند و به این منظور کدام ساختارها و الگوها را در روایت‌های‌شان تکرار می‌کنند؟

۳. علت شیفتگی ما انسان‌ها به جهان برساخته‌‌ی روایت چیست و چگونه به ادراکی از معنای آن می‌رسیم؟

۴. روایت با کدام سازوکارها و صناعات مخاطبانش را به رفتارهای گفتمانی سوق می‌دهد؟

۵. روایت چگونه واقعیتِ زیسته‌‌ی مخاطب را برای او بازتفسیر می‌کند؟

۶. چرا واکنش‌های خوانندگان و مخاطبان مختلف به روایتی واحد (خواه واکنش‌های عاطفی و خواه واکنش‌های اندیشگانی) تا این حد می‌تواند متنوع و متفاوت باشد؟

کتاب حاضر می‌کوشد این قبیل پرسش‌ها را با استناد به مفاهیم مطرح‌شده در نظریه‌های روایت پاسخ دهد. به این منظور، نویسنده چشم‌اندازی ژرف از مبانی روایت ترسیم می‌کند که از خاستگاه آن در نظریه‌پردازی‌های ارسطو در یونان باستان شروع می‌شود و علاوه بر روایت‌شناسی کلاسیک، رویکردهای پساکلاسیک را نیز به‌تفصیل معرفی می‌کند تا به نظریه‌های پسامدرن در دوره‌‌ی معاصر برسد.

هر یک از فصل‌های این کتاب، هم مباحث نظری درباره‌‌ی چیستیِ روایت و عناصر آن را شامل می‌شود و هم این‌که روش‌ها و رویکردهای مختلف در تحلیل روایت را با ارائه‌ نمونه به خواننده معرفی می‌کند. مفاهیم و اصطلاحات روایت‌شناسی حینِ بحث‌های هر فصل توضیح داده شده‌اند و افزون بر آن، «واژه‌نامه‌‌ی توصیفی اصطلاحات روایت‌شناسی» در پایان کتاب برگزیده‌ای از رایج‌ترین اصطلاحات تخصصی این حوزه را در بیش از پنجاه مدخل به خواننده توضیح می‌دهد.

سه کتاب زیر از دکتر پاینده در هفته‌ی اخیر تجدید چاپ شدند:

۱. اصول و مبانی تحلیل متون ادبی (چاپ چهارم)

۲. تحلیل گفتمان کاربردی (چاپ سوم)

۳. نظریه‌ی روان‌کاوی (چاپ پنجم)

کتاب روایت که در مهر ماه ۱۴۰۰ منتشر شد، در آذرماه همین سال به چاپ دوم رسید.

آنچه در زیر می‌خوانید، بخشی از فصل سوم این کتاب است:

بسیاری از نظریه‌پردازان روایت بیش‌ازپیش اعتقاد پیدا کرده‌اند که یکی از اصلی‌ترین انگیزه‌های علاقه‌ی مهارنشدنیِ ما به داستان‌گویی و داستان‌شِنَوی این است که نفوذ به زندگی درونیِ دیگران برای‌مان بسیار جذابیت دارد. ‌به‌ویژه نظریه‌پردازان روایت‌شناسیِ شناختی استدلال می‌کنند که روایت به ما امکان می‌دهد افکار و احساسات بیان‌ناشده‌ی دیگران را بفهمیم و دریابیم که چه استنباط متفاوتی از رویدادها دارند. به نظر می‌رسد این دیدگاه به‌مراتب فراتر از اندیشیدن به جایگاه و جهت‌گیری خواننده‌ی داستان یا تماشاگر فیلم نسبت به وقایع و شخصیت‌های روایت است. مثلاً دیوید هِرمن با استناد به نظریه‌ی «جهان‌های ممکن»، اصطلاح «کانونی‌سازی فرضی» را برای تبیین موقعیت‌هایی ابداع کرد که خواننده یا مخاطب ترغیب می‌شود به این موضوع بیندیشد که اگر کسی هنگام وقوع رویدادی در صحنه حضور داشت و آن را مشاهده می‌کرد، دقیقاً چه چیز را می‌دید. صَرفِ‌نظر از این‌که چنین شناخت یا چنین تجربه‌ای چگونه برای خواننده میسّر می‌شود، به نظر می‌آید ما انسان‌ها دائماً در جست‌وجوی «دریچه‌هایی هستیم که فهم حیات روانی موجوداتِ دارای قدرت درک و برخوردار از احساسات و عواطف را برای‌مان امکان‌پذیر کند»، حتی هستنده‌های پویانمایی‌شده [در کارتون‌ها]، گونه‌های زیستیِ غیرانسان یا موجودات فراطبیعی.

کتاب جدید دکتر حسین پاینده درباره‌ی روایت‌شناسی با عنوان روایت: مفاهیم بنیادی و روش‌های تحلیل از سوی انتشارات مروارید منتشر شد.

روایت: مفاهیم بنیادی و روش‌های تحلیل
نوشته‌ی برانوِن تامس
ترجمه‌ی حسین پاینده
چاپ اول، انتشارات مروارید، پاییز ۱۴۰۰

روایت‌شناسی را می‌توان «دانشی برای فهم روایت» تعریف کرد که می‌خواهد به پرسش‌هایی از این دست پاسخ دهد: روایت چیست؟ از چه عناصری تشکیل می‌شود؟ چرا انسان‌ها روایت‌سازی می‌کنند؟ علت شیفتگی ما به روایت چیست؟ چرا واکنش‌های مخاطبانِ مختلف به روایتی واحد تا این حد متنوع و متفاوت است؟ و ... .

کتاب حاضر می‌کوشد این قبیل پرسش‌ها را با استناد به مفاهیم مطرح‌شده در نظریه‌های روایت پاسخ دهد. به این منظور، نویسنده چشم‌اندازی فراخ از مبانی روایت ترسیم می‌کند که از خاستگاه آن در نظریه‌پردازی‌های ارسطو در یونان باستان شروع می‌شود و علاوه بر روایت‌شناسی کلاسیک، رویکردهای پساکلاسیک را نیز به‌تفصیل معرفی می‌کند تا به نظریه‌های پسامدرن در دوره‌ی معاصر برسد. هر یک از فصل‌های این کتاب، هم مباحث نظری درباره‌ی چیستیِ روایت و عناصر آن را شامل می‌شود و هم این‌که روش‌ها و رویکردهای مختلف در تحلیل روایت را با ارائه‌ی نمونه به خواننده معرفی می‌کند. مفاهیم و اصطلاحات روایت‌شناسی حینِ بحث‌های هر فصل توضیح داده شده‌اند و افزون بر آن، «واژه‌نامه‌ی توصیفی اصطلاحات روایت‌شناسی» در پایان کتاب، برگزیده‌ای از رایج‌ترین اصطلاحات تخصصی این حوزه را در بیش از پنجاه مدخل به خواننده توضیح می‌دهد.

دو کتاب نظریه‌ی روان‌کاوی و کاربرد روان‌کاوی در نقد ادبی ظرف کمتر از یک سال به چاپ چهارم رسیدند.

  نظریه‌ی روان‌کاوی: هفت رساله از زیگموند فروید 

ناشر: انتشارات مروارید
چاپ اول، مهرماه ۱۳۹۹؛ چاپ دوم، آبان ۱۳۹۹؛ چاپ سوم، بهمن ۱۳۹۹؛ چاپ چهارم، تیرماه ۱۴۰۰

برگی از این کتاب:

«سرسختانه‌ترین مقاومت‌ها در برابر نظریه‌ی روان‌کاوی ماهیتی اندیشگانی نداشته بلکه از آبشخورهای احساساتی سرچشمه گرفته است. از این‌جا درمی‌یابیم که چرا این مقاومت‌ها خصلتی متعصبانه و همچنین منطقی ضعیف دارند. مقاومت در برابر روان‌کاوی از قاعده‌ی ساده‌ای پیروی می‌کرد: افراد در توده‌ی جامعه دقیقاً مثل روان‌رنجورهای منفردی به روان‌کاوی واکنش نشان دادند که به علت اختلال‌های‌شان تحت درمان قرار داشتند. ... اگر بار دیگر انواع مقاومت در برابر روان‌کاوی را مرور کنیم، مشخص می‌شود که فقط بخش کوچکی از آن‌ها از همان نوع مقاومت‌هایی هستند که معمولاً در مخالفت با اکثر علمی‌ترین نوآوری‌های کمابیش مهم صورت می‌گیرد. بخش بزرگی از مقاومت‌ها در برابر روان‌کاوی از این حقیقت ناشی می‌شود که موضوعات این نظریه احساسات عمیق انسان‌ها را جریحه‌دار می‌کنند. با نظریه‌ی داروین درباره‌ی تکامل برخورد مشابهی شد، زیرا آن دیدگاه وجه تمایزی را که انسان در کمال تکبّر بین خود و حیوانات ایجاد کرده بود، از میان برداشت. من این قیاس [بین روان‌کاوی و نظریه‌ی داروین درباره‌ی خاستگاه مشترک همه‌ی جانداران، اعم از انسان یا حیوان] را پیش‌تر نیز در نوشتاری ذکر کرده‌ام. در آن نوشتار توضیح دادم که دیدگاه روان‌کاوانه ... در واقع ضربه‌ی سهمگینی به خوددوستیِ انسان بود. من این را ضربه‌ای روانی به خودشیفتگی انسان‌ها نامیدم و آن را مقایسه کردم با ضربه‌ی زیست‌شناختیِ نظریه‌ی داروین درباره‌ی تکامل و ضربه‌ی کیهان‌شناختی‌ای که کوپرنیک پیش از او می‌خواست با کشف خویش [مبنی بر مرکزیت خورشید، نه زمین، در کائنات] بر خودشیفتگی انسان وارد کند.»

  کاربرد روان‌کاوی در نقد ادبی:‌هفت اثر از فروید درباره‌ی ادبیات 

ناشر: انتشارات مروارید
چاپ اول، آذر ۱۳۹۹؛ چاپ دوم، دی ۱۳۹۹؛ چاپ سوم، بهمن ۱۳۹۹؛ چاپ چهارم، تیرماه ۱۴۰۰

برگی از این کتاب:

«کار ادیب آفرینشگر عین کار کودک هنگام بازی است. وی دنیایی خیالی می‌آفریند و آن را بس جدی قلمداد می‌کند. به سخن دیگر، او سخت به این دنیای تخیلی دل می‌بندد و در عین حال آن را کاملاً از واقعیت متمایز می‌کند. این رابطه بین بازی کودکان و آفرینش شاعرانه را هنوز هم می‌توان در تعبیرهای زبانی دید. آن شکل‌های نگارش تخیل‌مبنا که مستلزم پیوند با اشیاءِ ملموس و نمایش‌دادنی هستند، «بازی» نامیده می‌شوند. در زبان، از «کمدی» یا «تراژدی» (که به‌طور تحت‌اللفظی یعنی «نمایش شادمانی» و «نمایش سوگواری») صحبت به میان می‌آید و اجراکنندگان آن «بازیگر» نامیده می‌شوند (که به‌طور تحت‌اللفظی یعنی «اجراکننده‌ی نمایش»). لیکن غیرواقعی بودن دنیای تخیلی ادیب پیامدهای بسیار مهمی در تکنیک‌های هنرِ او دارد، زیرا بسیاری چیزها که در واقعیت لذت‌بخش نیستند، در بازیِ خیالی لذت می‌بخشند، و ایضاً بسیاری رویدادهای مهیّج که در واقع به‌خودیِ‌خود ناراحت‌کننده‌اند، می‌توانند برای شنوندگان یا تماشاگرانِ اجرای اثرِ ادیب لذت‌بخش باشند.»

انتشارات نیلوفر کتاب جدید دکتر پاینده با عنوان نقد ادبی با رویکرد روایت‌شناسی را منتشر کرد.

ما انسان‌های جامعه‌ی معاصر در جهانی اشباع‌شده با روایت زندگی می‌کنیم و تاروپودِ زندگی روزمره‌مان با انواع‌واقسامِ روایت تنیده شده است. روایت نه‌فقط به داستان کوتاه یا رمان محدود نمی‌شود و می‌تواند به صورت شعر و حتی فیلم مستند باشد، بلکه همه‌ی ما در زندگی روزمره دائماً در انواع موقعیت‌های روایتگری و روایت‌شِنَوی قرار می‌گیریم، مثلاً هنگام گفت‌وگو با همکار و همسایه و فروشنده و ...، مکالمه‌ی تلفنی با دوستان و بستگان، خواندن خبرهای آنلاین یا تماشای اخبار در شبکه‌های تلویزیونی و ماهواره‌ای، نوشتن ایمیل و خواندن پیام‌های دریافت‌شده در پیام‌رسان‌ها، گرفتن عکس یادگاری، گفت‌وگوهای خاموش با خودمان، یا حتی هنگام خواب دیدن .

این کتاب در هفت فصل مهم‌ترین مباحث نقد روایت‌شناختی را از برجسته‌ترین نظریه‌پردازان این حوزه به خواننده معرفی می‌کند. در کلیه‌ی فصل‌های کتاب، هم مباحث نظریِ این حوزه ارائه شده‌اند و هم نمونه‌هایی عملی از نقد ادبی با رویکرد روایت‌شناسی. محتوای رمان‌های تحلیل‌شده در این کتاب همگی در متن بحث‌ها توضیح داده شده است تا خواننده نقد آن‌ها را به‌راحتی دنبال کند. همچنین نقد مفصل دو داستان کوتاه از منظر روایت‌شناسی، همراه با ترجمه‌ی متن کامل آن داستان‌ها، در کتاب حاضر ارائه شده است.

      آنچه خواندید بخشی از مقدمه‌ی حسین پاینده است بر کتاب جدیدیش      
       نقد ادبی با رویکرد روایت‌شناسی     
    که به‌زودی منتشر خواهد شد.