اخیراً دو کتاب از دکتر حسین پاینده، استاد نظریه و نقد ادبی دانشگاه علامه طباطبائی، تجدید چاپ شد: یکی کتاب روایت: مفاهیم بنیادی و روش‌های تحلیل که به چاپ سوم رسید و دیگری کتاب اندیشه‌ی یونگ که برای هشتمین نوبت منتشر شد. آنچه در زیر می‌خوانید گزیده‌ای از این دو کتاب است.
گزیده‌ای از کتاب روایت: مفاهیم بنیادی و روش‌های تحلیل
آراء رولان بارت درباره‌ی نقش خواننده در تحلیل روایت
از «اثر» تا «متن»
بارت بین «اثر» و «متن» تمایز قائل می‌شود تا تأکید کند که روایت نوعی صیرورت است (یعنی بازداشتنی نیست) و ماهیتی متکثر دارد. او با استناد به معنای اولیه‌ی متن که ناظر به نوعی بافتن است، مفهوم «بینامتنیّت» را مطرح می‌کند تا به این باور دیرینه و غلط تن در ندهد که معانی متن را می‌توان در خاستگاه یا منبعی یگانه یافت. «اثر» در قیدوبندِ آنچه بارت «افسانه‌ی پدر ــ فرزندی» می‌نامد گرفتار آمده است، افسانه‌ای که مطابق با آن، مؤلف حکم پدر و صاحب اثر را دارد. در این‌جا نیز بارت بیانی استعاری به کار می‌گیرد، به این صورت که متن را نوعی اندام‌واره یا شبکه می‌نامد که در آن، فاصله‌ی میان نگارش و خوانش از میان برداشته می‌شود و خواننده با متن بازی می‌کند یا آن را همچون ساز می‌نوازد.
نظریه‌های بارت به‌خصوص در تبیین پیدایش ادبیات الکترونیکی تأثیرگذار بوده‌اند، یعنی آن نوعی از ادبیات که نمی‌تواند روایت را چیزی دارای حدود و ثغور محسوب کند. دیدگاه بارت مبنی بر صیرورتِ دائمیِ متن می‌تواند کمک کند تا مثلاً نحوه‌ی کارکرد روایت‌های اینترنتی را متوجه شویم، یعنی آن روایت‌هایی که متن‌شان تعیین‌شده یا حتی ثابت نیست، بلکه دائماً «تازه‌سازی» [یا «ریفرش»] می‌شود. به‌ویژه از زمان پیدایش داستان‌های اَبَرمتنی و رواج این دیدگاه که متن محصول خاصِ هر خوانشِ منفرد است، مفاهیم «متن» و «پاره‌معنا» (واحد خوانش) در اندیشه‌ی بارت تأثیر عمیقی در روایت‌شناسی باقی گذاشته‌اند.
کتاب روایت: مفاهیم بنیادی و روش‌های تحلیل را انتشارات مروارید منتشر کرده است و از این‌جا می‌توانیدآن را تهیه کنید.
گزیده‌ای از کتاب اندیشه‌ی یونگ
مفهوم ضمیر ناخودآگاه جمعی
به گفته‌ی یونگ، ضمیر ناخودآگاه جمعی «میراث نیاکان ما درباره‌ی شیوه‌های بالقوه‌ی بازنمایی [پدیده‌های جهان هستی] است و جنبه‌ی فردی ندارد، بلکه در نزد همه‌ی ابنای بشر ـــ و شاید بتوان گفت همه‌ی جانداران ـــ مشترک است». گرچه یونگ شواهد و ادله‌ی خود را در اثبات این برنهاد در فصل بعدی کتابش به دست می‌دهد، اما مثال‌هایی را برای شرح بیشتر درباره‌ی این مفهوم ذکر می‌کند. از جمله این‌که می‌گوید مار در رؤیاهای ما غالباً عملکردی دارد که به تجربیات فردی ما مربوط نمی‌شود، بلکه با دلالت‌های اسطوره‌ای آن مطابقت می‌کند. به بیان دیگر، نحوه‌ی عمل مار در رؤیاهای انسان از «لایه‌ای ژرف‌تر» [از ضمیر ناخودآگاه فردی] نشئت می‌گیرد، لایه‌ای که می‌توان آن را «ذهنیت بدوی» نامید. حتی کسی هم که هرگز هیچ ماری یا هیچ‌گونه بازنمایی [تصویری و غیره] از آن را ندیده و توصیف این جاندار را هم نشنیده، باز ممکن است در رؤیاهای خود مار ببیند.
کتاب اندیشه‌ی یونگ را انتشارات مروارید منتشر کرده است و از این‌جا می‌توانید آن را تهیه کنید.
برچسب‌ها: کتاب روایت‌شناسی, روایت, آشنایی با روایت‌شناسی, اندیشه‌ی یونگ
