اطلاعیهی برگزاری «کارگاه آشنایی با نقد ادبی فمینیستی»
خوانش متون ادبی از منظر فمینیستی تلاشی است برای بازاندیشی دربارهی پنداشتهای دیرینی که همهی ما، آگاهانه یا ناخودآگاهانه، دربارهی زنان و جنسیت زنانه داریم. منتقدان ادبی فمینیست با تحلیل آثار ادبی معاصر و بازخوانش آثار کلاسیک نشان میدهند که تصورات اجتماعی از زنبودگی چگونه در طول تاریخ دستخوش تغییر شده است. این شیوه از نقد متون ادبی همچنین تلاشی است برای پرتوافشانی بر نقش نه چندان آشکارِ زبان در ایجاد ساختارهای اندیشگانیِ مبتنی بر مردسالاری. در نظریه و نقد ادبی جدید، طیفی از انواع رهیافتهای فمینیستی وجود دارد و نه یک شیوهی واحد و مورد اجماعِ همهی کسانی که ادبیات را از منظر جایگاه زن بررسی میکنند. برای مثال، برخی از منتقدان فمینیست نظریههایی را در نقد متون ادبی به کار میبرند که بر پایهی مفهوم «جنسیت» و تفاوت آن با «جنس» شکل گرفته است. این دسته از «منتقدانِ جنسیت» بیشتر به جنبههای فرهنگیِ زنبودگی و نحوهی برساخته شدن هویت زنانه در فرهنگ نظر دارند. برخی دیگر از منتقدان فمینیست، که با عنوان «فمینیستهای مارکسیست» مشخص میشوند، طبقهی اجتماعی را مفهوم محوری در نقد ادبیِ فمینیستی محسوب میکنند و با درآمیختن مارکسیسم و فمینیسم بیشتر به جایگاه زنان در نظام سرمایهداری و ستم مضاعفی که نه فقط به لحاظ جنسیت بلکه همچنین به لحاظ اقتصادی بر آنان روا میشود، نظر دارند. ایضاً گروه دیگری از منتقدان فمینیست با اتکا به بازخوانیهای نظریهپرداز فرانسوی ژاک لاکان از روانکاویِ فرویدی، آمیزهای از فمینیسم و روانکاوی به وجود آوردهاند و آن را «نقد فمینیستیِ روانکاوانه» مینامند.
این کارگاه به منظور معرفی بنیانهای نظری نقد ادبی فمینیستی برگزار میشود. مدت کارگاه ۱۰ جلسه خواهد بود و در آن علاوه بر بحث پیرامون اصول و مفاهیم ساختارگرایی و روایتشناسی، کاربرد این رویکردها در نقد عملی برخی متون تمرین خواهد شد. در این کارگاه سه موج نظری فمینیسم معرفی میشوند و سپس با تمرکز بر «فمینیسم پساساختارگرا» و «فمینیسم مارکسیستی» آراء اِلِن سیکسو، ژولیا کریستیوا و دیگران بررسی و در نقد عملی متون (ادبیات داستانی و فیلم سینمایی) به کار برده میشوند.
این کارگاه بر اساس کتاب نظریه و نقد ادبی: درسنامهای میانرشتهای برگزار خواهد شد. اعضای کارگاه میبایست هر هفته بخشی از مطالب کتاب را بخوانند تا در کارگاه مطالبی افزون بر آنچه در کتاب آمده است مطرح و به طور جمعی بحث شود. از همهی اعضای کارگاه انتظار میرود که در بحثهای جمعی، بویژه در نقد عملی متون، مشارکت کنند.
اطلاعیهی برگزاری «کارگاه آشنایی با ساختارگرایی و روایتشناسی»
ساختارگرایی عنوانی است که نه صرفاً به نظریه و رویکردی در نقد ادبی، بلکه به نحلهای از تفکر اطلاق میشود که از نیمهی دوم قرن بیستم در مطالعات مربوط به علوم انسانی رواج پیدا کرد، از جمله در اسطورهشناسی، انسانشناسی و روانشناسی. ساختارگرایی رویکردی است که هر پدیدهای را (چه متن ادبی و چه منوی غذا در رستوران) به منزلهی نظامی دلالتگر بررسی میکند. نظاممندی یعنی تشکیل شدن یک پدیده از اجزائی که در رابطهای تنگاتنگ با یکدیگر باعث کارکرد هماهنگِ آن نظام میشوند. شالودهی ساختارگرایی را باید در دیدگاههای زبانشناس سوئیسی فردینان دو سوسور جستوجو کرد، اما متفکرانی مانند کلود لویــاستراوس، رومن یاکوبسن، رولان بارت و نورتروپ فرای با کاربردهای خلاقانهی مفاهیم زبانشناسی سوسوری در حوزههای غیرزبانی، نقش بسزایی در بسطوگسترش ساختارگرایی و تبدیل آن به رویکردی فراگیر در علوم انسانی ایفا کردند. روایتشناسی (اصطلاحی که نظریهپرداز فرانسویِ بلغاریتبار تزوتان تودوروف در سال ۱۹۶۹ ابداع کرد) عنوانی است که به مطالعهی ساختارگرایانهی روایت اطلاق میشود. هدف روایتشناسی تشخیص عناصر روایت و تبیین کارکرد معناسازانهی آن عناصر در ساختار انواع روایت است.
این کارگاه به منظور معرفی بنیانهای نظری ساختارگرایی و روایتشناسی در نقد ادبی جدید برگزار میشود. مدت کارگاه ۱۰ جلسه خواهد بود و در آن علاوه بر بحث پیرامون اصول و مفاهیم ساختارگرایی و روایتشناسی، کاربرد این رویکردها در نقد عملی برخی متون تمرین خواهد شد. دو جلسهی اولِ این کارگاه به زبانشناسی سوسوری و نقش آن در شکل دادن به شالودهی نظریِ ساختارگرایی اختصاص خواهد داشت؛ در پنج جلسهی بعدی نظریههای روایتشناسی معرفی خواهند شد (با تمرکز بر نظریههای ژنت، فلادرنیک، پراپ، تودوروف و بارت). سه جلسهی پایانی دوره به نقد عملی متون برگزیده از منظر ساختارگرایی و روایتشناسی اختصاص خواهد داشت. این کارگاه، هم برای علاقهمندان به نقد ادبی طراحی شده است و هم برای داستاننویسان نوجویی که مایلاند از راه آشنایی با نظریههای جدید روایت به غنای داستانهای خود بیفزایند.
این کارگاه بر اساس کتاب نظریه و نقد ادبی: درسنامهای میانرشتهای برگزار خواهد شد. اعضای کارگاه میبایست هر هفته بخشی از مطالب کتاب را بخوانند تا در کارگاه مطالبی افزون بر آنچه در کتاب آمده است مطرح و به طور جمعی بحث شود. از همهی اعضای کارگاه انتظار میرود که در بحثهای جمعی، بویژه در نقد عملی متون، مشارکت کنند.
برچسبها: ساختارگرایی, روایتشناسی, نقد ادبی فمینیستی, کارگاههای دکتر پاینده