کارگاه «روش‌شناسی تحلیل متون ادبی» که از اواسط اردیبهشت ۹۶ در مؤسسه‌ی «بهاران» شروع شده بود، هفته‌ی پیش بعد از ده جلسه به اتمام رسید. هدف این کارگاه آموختن این موضوع بود که چگونه معنای عمیق‌ترِ متون ادبی را از جزئیاتی که در سطح متن ذکر شده‌اند، بفهمیم و تبیین کنیم. به این منظور، در این کارگاه سه شیوه‌ی تحلیل متون ادبی کار شد: «قرائت تنگاتنگ»، «تحلیل بافتاری» و «تحلیل تطبیقی». هر یک از این سه شیوه، همراه با مجموعه‌ای از اصطلاحات و مفاهیم نقد ادبی جدید معرفی شد، از «مؤلف‌ـ‌کارکرد» و «گفتار غیرمستقیم آزاد» و «بینامتنیت» تا «راوی برون‌رویداد» و «دیگری» و «پسامدرنیسم». این کارگاه جنبه نظریِ صرف نداشت، بلکه تحلیل عملی هم در دستور کار آن بود. لذا سه متن (شعری از فروغ فرخزاد، داستانی از ویلیام کارلوس ویلیامز و بخش‌هایی از فیلم «فروشنده» از اصغر فرهادی) در جریان آن تحلیل شدند.
تصویری که در زیر می‌بینید، در آخرین جلسه‌ی کارگاه برداشته شد. این‌ها کسانی هستند که با دل‌وجان خواهان یادگیری بودند و می‌خواستند بدانند که چگونه باید لایه‌ی سطحی متون را کنار بزنند و به معانی دیگری در سطوحی ژرف‌تر دست پیدا کنند. اگر واقعاً چنین انگیزه‌ای نداشتند، به راحتی می‌توانستند اوقات‌شان در این خرداد و تیرماهِ بسیار گرم را جور دیگری بگذرانند. این‌ها کسانی هستند که نه برای نمره و مدرک، بلکه برای شناختن دنیای پیرامون‌شان و ــ از آن هم مهم‌تر ــ برای نیل به درکی عمیق‌تر از خودشان در این کارگاه شرکت کردند. این موضوعی است که حتماً خودشان هم می‌دانند، اما آنچه شاید ندانند این است که جدیت و علاقه‌ی آنان به یادگیری، تا چه حد برای من اهمیت داشت و دلگرم‌کننده بود. انگیزه‌ی خود من برای برگزاری چنین کارگاهی ناشی از انگیزه و علاقه‌ای بود که در این دوستان دیدم.
پیرو انگیزه‌ی قوی‌ای که آن‌ها، بدون آن‌که خود بدانند، به من دادند («مستمع صاحب‌سخن را بر سر ذوق آورد»)، و بویژه با توجه به اقبالی که به تحلیل فیلم «فروشنده» در این کارگاه نشان دادند، ان‌شاءالله کارگاهی ده‌جلسه‌ای با عنوان «نقد سینمای اصغر فرهادی» در مهرماه ۹۶ برگزار خواهم کرد. امیدوارم امکان برگزاری چنین کارگاهی فراهم شود. قصد کلی‌ام این است که همه‌ی فیلم‌های اصغر فرهادی را در این کارگاه بررسی کنم، به این ترتیب که هر جلسه را به یک شیوه‌ی نظری در تحلیل فیلم اختصاص دهم و در همان جسله یکی از فیلم‌های فرهادی را با همان رویکرد تحلیل کنم. جزئیات این کارگاه را در اطلاعیه‌ای که در اواخر شهریور در همین وبلاگ خواهید دید، به آگاهی کلیه‌ی علاقه‌مندان می‌رسانم.
برچسب‌ها: کارگاه «روش‌شناسی تحلیل متون ادبی», نقد ادبی, کارگاه‌های دکتر پاینده